Sosyal Medya Yalan Haberleri: 3 adımda yalan haberi çöz!

SOSYAL MEDYA – Son Dakika Yalanları

Sosyal medya paylaşılan “Acımasız Zabıta Dehşeti” ve Sahte Haberlerin Gücü bizleri nasıl etkiliyor? Kişisel gelişim yazıları serimizde sosyal medyada sahte haberleri ele alıyoruz. Hele bir de böyle başlık atınca, tam hedefe doğru yola çıkan “ SAHTE HABER ” kontrolsüzce yayılmaya başlıyor. Hiç kimse okumuyor, araştırmıyor, incelemiyor, gerçekten merak etmiyor ve sorgulamıyor.

Öyle ki, sözde sanki bizim ülkemizde gerçekleşmiş algısı ile sunulan fotoğrafa anında 3.700 beğeni ve 1.200 re-tweet geliyor. Sadece bir kişinin servis ettiği bu sahte haber, iyi niyetli, saf ya da kötü niyetli binlerce kişinin desteği ile on binlerce kişinin akıllı telefon ekranına ulaşmayı başarıyor. Tehlikenin farkında mısınız?

İşin gerçeğini kısa bir araştırma ile bulmak çok mümkün: Fotoğraf Arnavutluk’ta 2016 yılında Tiran şehrinde Myslym Shyri Caddesi’nde çekilmiş. Hatta kesilen 500 Leki tutarında ceza tutanağını bile kısa bir araştırma ile bulabilirsiniz.

bilinçaltını sosyal medya nasıl etkiliyor??

Eğer bu yazıyı okumaya başlarken başlığa ve en üstte yer alan görsele takılıp, bu satıra kadar devam ettiyseniz okumaya, işte bunun adı “click bait ” olarak adlandırılıyor. Bir haberi veya makaleyi kişilerin bilinçdışı olarak okumaya, incelemeye, paylaşmaya başlamaları için nöro-pazarlama tuzağı kuruluyor. Kişilerin bilinçdışı olarak sorgusuzca sahipleneceği bir kısa cümle ve görsel, insanları düşünmeden hareket etmeye yönlendirmek için yeterli oluyor. Aynı şu Christiano Ronaldo örneğinde olduğu gibi: Helal olsun Ronaldo’ya! Türkleri nasıl da çok seviyor Ronaldo…

Öyle ya, bu futbolcunun kardeş ülke Azerbeycan için saçlarını kazıtmasını nasıl da çok isteriz. Nasıl da mutlu oluruz ay-yıldızlı bir formamızı destek için giyiyor olsa. Bu fotoğrafın sahte bir haber olduğunu beynimizin bir kısmı bal gibi biliyor olsa da, insanlar inanmayı tercih ediyorlar sorgulamadan. Buram buram “ Sahte Haber ” kokan bu paylaşım, 86.000 beğeni, 3.700 paylaşım ve 2.400 yorum ile tahmini 1.000.000 kişinin akıllı telefonundaki uygulama ana ekranına ulaşmıştır.

2019 yılında dünyada görsel basında Fake News – Sahte Haber oranı ise ülkeler bazında şu şekildedir:

2019 Statistica.com verilerine göre, dünyada en fazla sahte habere maruz kalan ülke Türkiye’dir. Televizyon, yazılı ve görsel medya, sosyal medya sayfaları ve toplu mesajlaşma platformlarını çok seviyoruz. Pandemi döneminde yapılan araştırmalarda, günlük yaklaşık 4 saat sosyal medya kullanımı ile Avrupa Birliği ortalaması olan 2 saat süresinin iki katını ekranda geçiriyoruz. Haliyle maruz kaldığımız hem haber ve bilgi sayısı çok daha fazla, üstelik sahte haber olma oranı da daha fazla olduğunu düşünürsek, ciddi bir sorunla karşı karşıyayız.

Sosyal medya antik yıllarda: DEDİKODU NEDEN ÖNEMLİDİR?

Kişisel gelişim yazıları açısından sahte haberlerin geçmişi, insanlık tarihi kadar eskidir. Dedikodu yapmak, kendi çıkarları için başkalarını kötülemeyi göz almak ve bu konuda strateji geliştirme yeteneği olan tek canlı insandır. Sadece temel içgüdüleri ile yaşayan diğer canlıların böyle bir ihtiyacı yoktur. Oysa insan, doğuştan gelen eksikliğini hep tamamlamak için uğraşır durur.

Bununla birlikte dedikodu, bilginin en hızlı şekilde yayılma yöntemlerinden birisidir. Mahallede herkesin duymasını istediğin bir bilgiyi, en çok sevilen ve dedikodu ortamlarının vazgeçilmezi olan kişiye çıtlatmak, yeterlidir.

🎯  Aldatılmak Affedilir Mi? 🚩

aldatmak affedilir mi❓ 2023

aldatmak affedilir mi? Rüyada Aldatılmak Nedir?
Aldatmak affedilir mi? Evli erkekler neden aldatır, aldatılan kadın ne hisseder? Aldatıldığımı nasıl anlarım? Partnerinizi başka biriyle aldattığınız b …

braincenter.com.tr

Bugünün dijital dünyasında ise sosyal medya ortamına bırakılacak nöro-pazarlama indeksi yüksek sosyo-politik bir sahte haber, ışık hızını zorlayacak hızla yayılma eğiliminde olacaktır. Bununla birlikte bilinçli sosyal medya kullanıcıları artık ne yapacaklarını iyi biliyorlar. Tüm sosyal medya platformlarında ana ekranlarımıza düşen paylaşımlarından sahte bilgi içerdiğini düşündüklerimizi anında şikâyet edip, bildiriyoruz. Sosyal medya hesabı kullanmak için bir ehliyet sınavı yapılacak olsa, ekrana düşen haberlerin sahteliğini tespit edip bildirmek yüksek bir puan olmalıdır.

Arabalarda emniyet kemeri 1958 yılında kullanılmaya başladı. Türkiye’de emniyet kemeri takmak 1992 yılında mecburi oldu. Sosyal medyada gezinirken sahte haber bildirmek de buna benzer bir dönüşümü yaşayacağını düşünüyorum. Yakın bir zaman içinde günlük sahte paylaşım bildirimlerine göre kişiler puan kazanmaya başlarsa, hiç şaşırmam. Bu konuda milyarlarca kişi artık daha bilinçli hareket ediyor, işte kanıtlar.

 📲 Phubbing nedir? Telefon bağımlılığı nedir? 🚧 

Sosyal medya: SAHTE HABERLER ve HESAPLAR

2017 senesinde kullanmaya başladıkları bir algoritma ile Facebook platformunda 300.000.000 ( üç yüz milyon ) sahte hesap tespit edildi. Bunun devamında geliştirilen algoritma ile sahte haber paylaşımları takip edilmeye başladı. Kullanıcıların şikâyetleri ile sahte olduğu tespit edilen ve kaldırılan Facebook paylaşım sayıları şu şekildedir:

2018 1. Çeyrek: 2.500.000.000 sahte haber kaldırıldı.

2020 1. Çeyrek: 9.600.000.000 sahte haber kaldırıldı.

Kaynak Facebook ve Statista.com

Sahte haber ile yanlış haberi birbirinden ayrıştırmak gereklidir. Yanlış haber, bilginin kasıt olmadan hatalı şekilde düzenlenmesi, paylaşılmasıdır. Sahte haber ise, yanlış bilginin kasıtlı olarak servis edilmesidir. Sahte haber paylaşımları şu nedenlerle yapılmaktadır:

1. Onaylanma ihtiyacı ile kendi görüşümüzü destekleyen argümanları sorgulamamak
2. Bilgi bombardımanı altındayken uyaran fazlalığı nedeniyle dikkatsizlik ve sabırsızlıkla, düşünmeden dürtüsel hareket etmek
3. Duygularla düşünmek ve sezgisel akıl yürütmek
4. Bir çıkar gurubuna avantaj sağlamak
5. Bir diğer guruba dezavantaj yaratmak
6. Sosyo-politik dengeleri çözmek ve anlamak
7. Sahte haberin hangi amaca hizmet ettiğini anlamadan, sorgulamadan paylaşımları devam ettirerek kendi hesabında bunu paylaşarak, etkileşimdeki arkadaşlara servis etmek

“Sahte Haber” tanımlaması, 2017 yılında Collin’s Dictionary tarafından yılın sözü olarak seçilmişti. Zira bilgi artık değersiz bir kavramdır. Bilgi, 100 sene önce değerliydi. Kitapların el yazması olduğu için çok az sayıda kişinin okuryazar olduğu dönemde bilgi değerliydi. Lakin bilgiye ulaşmak parmak uçlarımızdaki akıllı ekranlar aracılığıyla hiç olmadığı kadar kolaylaştı. Bugün akıllı telefonunu kullanma izni verilen 10 yaşındaki bir çocuk ile bilgi yarışına kaç yetişkin girebilir? Oysa 10 yaşındaki çocuk sadece bilgiye ulaşır, o bilgilerin doğru kombinasyonu ile oluşan gerçeği ise yetişkinler çözebilir. Kişisel gelişim yazıları ile hepimizin kendimize bıkmadan, usanmadan, defalarca sormamız gereken soru şudur:

Sosyal medya bilgi bombardımanı içinde bize ulaşan bilgilerin ne kadarı gerçek?

3 İngilizce kelimeyi düşünelim: data – information – knowledge. Bu 3 kelimenin hepsi “bilgi” olarak Türkçe’ye çevrilebilir. Oysa bu 3 kelime şu şekilde Türkçe’ye çevrilmek uygun olacaktır: Ham bilgi, detaylı bilgi ve erdemli bilgi. Ham bilgiyi, yani data’yı doğru şekilde işlemeden bir çıkarımda bulunmak, beynimizin ön pre-frontal korteksi hiç devreye girmeden, direkt olarak orta beyin bölgesindeki limbik sistem ile hareket etmektir.

Bizi diğer tüm canlılardan ayıran bilişsel özelliğimiz düşündüğümüzü düşünmek ve farkındalığımızın farkında olmamızdır.

Bu yürütücü fonksiyonları beyin ön pre-frontal korteks ile başarırız. Bize sunulan, servis edilen datalara körü körüne inanmadan, sorgulamalıyız! İşte o zaman insan olmanın erdemi ile kendi aklımızı kullanmaya başlarız.

Unutmayalım ki, teknoloji bağımlılığı ile biz kendi aklımızı kullanmazsak, başkaları bizim yerimize aklımızı kullanır.

Sormak ve sorgulamak dileğimle.

👨‍⚕️ Dr. Bora Küçükyazıcı
Tıp Doktoru 🧠 NöroPsikoloji PhD

🏥 Brain Center ® İstanbul
🍀 Kişisel Gelişim Merkezi
Ritim İstanbul AVM, Maltepe – İstanbul 🌍

Sık sorulan sorular ve cevaplar: sosyal medya tehlikeli mi?

Soru 1: Sosyal medya zararları nedir?

Akıllı telefonu ne kadar çok kullanırsak, o kadar az mutlu görünüyoruz. bir çalışmabirkaç yıl önce, Akıllı telefonu kullanımının hem anlık mutluluk hem de daha az yaşam memnuniyeti ile bağlantılı olduğunu keşfetti. Akıllı telefonu ne kadar çok kişi kullanırsa, bu iki değişken o kadar fazla düştü.

Soru 2: Sosyal medya gençler için zararlı mı?

Akıllı telefon aplikasyonları, insanların anında bağlantı kurmasına izin vererek bu tür ihtiyaçları karşılamak için paha biçilmez bir kaynak sağlıyor. Mevcut bulgular, destekleyici ‘çevrimdışı’ sosyal ağlarla sık etkileşimlerin güçlü bir şekilde yaptığı gibi, refahı artırmak yerine, Facebook ile etkileşimin genç yetişkinler için tam tersi sonucu tahmin edebileceğini – onu baltalayabileceğini gösteriyor.

Soru 3: Dijital medya neden kötüdür?

Akıllı telefon aplikasyonları insanları sosyal olarak izole hissetmesinin bir nedeni (aslında olmasalar da) karşılaştırma faktörüdür. Beslemelerimizde gezinirken kendimizi başkalarıyla karşılaştırma tuzağına düşeriz ve nasıl ölçtüğümüz konusunda yargılarda bulunuruz. Bir çalışma , “yukarı” veya “aşağı” yönlerde diğer gönderilerle nasıl karşılaştırma yaptığımıza baktı – yani, arkadaşlarımızdan ya daha iyi ya da daha kötü olduğumuzu hissediyoruz.

Soru 4: Sosyal aplikasyonlar insanı nasıl etkiliyor?

Akıllı telefonun pekiştirici bir doğası vardır. Bunu kullanmak, seks, yemek ve sosyal etkileşim gibi zevkli aktivitelerle bağlantılı bir “iyi hissettiren kimyasal” olan dopamini serbest bırakarak beynin ödül merkezini aktive eder. Platformlar bağımlılık yapacak şekilde tasarlanmıştır ve kaygı , depresyon ve hatta fiziksel rahatsızlıklarla ilişkilendirilir.

Soru 5: Sosyal medya kişisel ilişkilerimize zarar veriyor mu?

Birçok ebeveyn, teknolojiye maruz kalmanın küçük çocukları gelişimsel olarak nasıl etkileyebileceği konusunda endişeleniyor. Okul öncesi çocuklarımızın baş döndürücü bir hızla yeni sosyal ve bilişsel beceriler kazandıklarını biliyoruz ve bunu engellemek için bir tablete yapıştırılmış saatlerce harcamak istemiyoruz. Ancak ergenlik , aynı derecede önemli bir hızlı gelişim dönemidir ve çok azımız, gençlerimizin teknoloji kullanımının – 3 yaşındaki bir çocuğun babasının telefonu ile oynamasından çok daha yoğun ve samimi – onları nasıl etkilediğine dikkat ediyoruz.